"Shtrati 13", roman i mençurisë dhe i reflektimit

SHKRUAN: BAJRAM SEFAJ

(Petrit Palushi: "Shtrati 13", roman, botoi OMBRA GVG, Tiranë, 2016)

Për romanin në fjalë është shkruar shumë dhe janë thënë fjalë të mira, të ëmbla. Fjalë miradije. Ani çka! Ato (fjalë) janë të tjerëve dhe nuk më hyjnë në punë. Nuk i marr as nuk i vë në robush fare. Janë fjalë të huaja. Sado të mira dhe të mençura, të matura..., qofshin ato! Jo. Jo, asgjë nga ajo anë! * Romanin e mbramë (jo të fundit!) të Petrit Palushit, "Shtrati 13", e kam në dorë. E lexoj me një (pa) frymë! Edhe unë, nga këndi im intim (subjektiv), kam të drejtë t'i them disa fjalë. S'po them as të mira as, kurrfarë soji tjetër, pos fjalë të buta e miqësore. Se këtë roman e kam lexuar! A nuk është ky një fakt i mirë! Aq me parë, kur, mjerisht, dihet se në ambientin tonë, madje jo vetëm në atë kulturor e artistik, (të ndotur, kryekreje, nga politika e ditës dhe e natës, plot kryet pisllëqe e korrupsion), por, gjithandej, gjithnjë e më pak e, me grat, lexohet! Kur kësaj: e kam lexuar romanin!, ia shtoj të vërtetën se këtë vepër letrare, të shkurtë, të qartë, të herrur, të krehur, të dëlirë e të dendur, (që kurrsesi nuk i kapërcen të njëqind e pesëdhjetat faqe!), e kam lexuar me lezetin dhe kënaqësinë më të madhe! E, po kjo, do të thotë diçka. Besoj unë! Shtrohet pyetja, si me ra në dorë ky roman. "Shtratin 13", falë rrethanave fatlume, ma dorëzon vetë autori Petrit. Mbi Gjenevën e ditës se shtunë, të gjashtë të muajit maj (ky vit), reshtë një shi i papremë, kur ishte edhe më i rrë- mujshëm se kur bie shi kadarian mbi Tiranë, na bashkoi fjala eristike e shkrimtarit tropojan, Arber Ahmetaj, që jeton, punon dhe krijon, në qytetin e afërm zviceran, në Sion. Petriti ishte i pranishëm në atë minifestë letrar. Qëndroi aty sa qëndroi, e iku për në Kukësin e tij (e tonin), sikur të mos të ishte fare. Por, jo, ai iku, shkoi, por nuk treti! Në dorë më la romanin e tij më të ri, "Shtratin 13". (Me nënshkrim, madje: Mikut B. S. Me dashuri prej Veriu!). * Kisha një shtrat, timin të ngushtë ku dergjesha tash e sa kohë, tash kisha dy shtretër! Një pa numër (imi) dhe një me shifër, (Shtrati 13) i Petritit. Ky shtrat që mban shifrën 13, kishte brenda, nën batanijet e tij (midis kopertinave të tij), shumë më shumë kukësjanë, sesa që është shifra trembëdhjetë. Aty, brenda fletëve të pakta, (të pjesëtuara në 22 kapituj) të këtij romani 'par exellace', (siç thonë francezët), ishte krejt univers i qytetit të Kukësit, me spitalin e tij, pesëkatësh (a sa i kishte!), bashkimin e dy lumenjve tanë më të mëdhenj, dy herë Drin, (i Bardhë dhe Zi), kishte urat e tyre, kishte legjendat, aty ishte spitali dhe dhoma e rigjallërimit me shtratin numër trembëdhjetë, aty ishin shtatë ditë e shtatë netët e qëndrimit të Ulpian Agshtegut në spital, ishin bisedat e paprera të tij me veten e vet dhe me të tjerët, aty ishte e verdha, ku gjithçka ishte mveshur më këtë ngjyrë, si të ishte e Verdha e verdhë e mjeshtrit holandez, Van Gog, nga piktura e tij,"Fshehtësitë e dhomës se gjumit"... Aty ishin njerëzit, personat e romanit (nuk e di pse e prej nga, personazhe u thonë!). Ishte kryepersonazhi, Petriti vetë (alias Ulpian Agshtegu), aty ishin bashkëshortja dhe dy fëmijët, kur aq shpesh vinin ta vizitonin, aty ishte mjeku dhe dy bashkëpunëtorët, dy infermieret e vyera të tij, kur Ulpianit i ishte tekur t'i shihte veshur me mantela ngjyrë verdhë, edhe ato... Aty ishte edhe Fjolla, që e shihte pas trembëdhjetë vjetësh (a kanë lidhje mes vete, shtrati 13, me 13 vjetet e rigjetjes më Fjollën. Shtoja gjithë kësaj edhe datën 13 të ditës kur po i shkruaj këta rreshta... (Është ky një trill i mendjes time, një fiks ide!)... Pra, autori iku e kthej në vendlindje, në Kukës. Krahas dhimbjes që ndaheshim për një kohë, (për një shekull, më pak, më shumë!), ai nuk më lë vetëm e të vetmuar. Me lë në shoqëri të mirë. Për aq, u shoqërova, bisedova, kuvendova, madje edhe u miqësova me pjesëtarët e asaj galerie. Shoqërimi me z. Fjolla, që gjithmonë, për shatë ditë e net (ne daç thuaj për aq shekuj në spital!), me çon deri në katin më të lartë të mendimit monumental: dashuritë e mëdha sikur rrënohen për një tekë! Që është një porosi, me të cilën edhe përmbyllët ky roman ding i mbushur me urtësi, mençuri e reflektime mbi udhën e gjatë, midis dy brigjeve, të jetës (mashtruese) të njeriut

SHTRATI I PËRMOTSHËM

Njëzet e dy kapituj, njëzet e dy ide, njëzet e dy rrëfime (edhe të dashurisë!) dhe po aq shmangie nga spitali, për të shkuar herë-herë edhe shumë larg (kur dy të bijtë e tij që i duan aq shumë shëtitjet buzë deti, në plazh, udhëtimi në Paris, moti dhe tash vrik, një udhë- tim që e pret në Romë, ku e bija Fjollë mban koncert..., fjala vjen). Kënaqësi leximi, brohorita dhe, njëherësh, psherëtita: Petriti iku e shkoj, mua më la, për kujtim, një shtrat të cilit numër do t'i vë vetë, ose thjesht Shtrat i Përmotshëm do ta emërtoj... * Krejt në fund, të këtij shkrimi, me ngeli në dorë kjo grimë tekst, pa e ditur se ku e vendin sahi, në fillim apo mbarim. Megjithatë, në fund, paskësh qenë vendi i tij. -Shpejtas thashë, të mbyll këtë shkrim që, doemos, mbërthehet në paranteza. Këtë e dija mirë, ngase më shumë se me romanin "Shtrati 13", ka të bënte më autorin e tij. (Me kukësjanin, z. Petrit Palushi, atëbotë, djalë i ri flakë, u njoftuam, më 1994, në Tiranën tonë të dashur. Unë isha më i huaji se Petriti, aty. Në Tiranë kisha zbritur pingul, nga Parisi. Dhe, me besoni, Tirana ime, me shëmbëllente njëqind herë më e bukur, me e ndritshme se Parisi i dritave! Petriti, ndërkaq, kishte zbritur aty nga malet e larta, (Gjellosha) me legjenda plot (edhe me atë Përroi i Andrrës!), nga Kukësi. Të dytë, më gjasë kishim një qëllim(një ideal) të përbashkët: që ëndrrat tona (unë ato mërgimtare, ai ato rinore) t'i vëmë në letër dhe t'i botojmë në kryeqytetin e letërsisë sonë shqiptare, në Tiranë!).

(Kosova Sot)