A jemi të gatshëm për Recesionin e ri?

A jemi të gatshëm për Recesionin e ri?
  • 24 January 2018 - 09:40

STUHIA PA DYSHIM SE DO TË VIJË

Besimi ndaj SHBA-së mund të jetë tepër i mangët

Shkruan: BARRY EICHENGREEN

Një ditë me diell është koha më e mirë për të parë nëse rrjedh kulmi. Për politikëbërësit ekonomikë, kjo ditë proverbiale me diell ka arritur: derisa ekspertët parashikojnë një rritje të fortë ekonomike, tani është koha më e mirë për të parë se a jemi të përgatitur për recesionin e radhës. Përgjigja, sidomos për SHBA-në, është një 'jo' e fortë Politikëbërësit rëndom reagojnë ndaj recesioneve duke shkurtuar normat e interesit, duke zvogëluar taksat dhe duke rritur transferimet ndaj të papunëve. Por, për shkaqe të ndryshme ekonomike dhe politike, SHBA-ja, në veçanti, nuk është e përgatitur që të reagojë ashtu si duhet. Ajo që bie më së shumti në sy, caku i Bankës qendrore për normën e fondeve federale ende është vetëm 1.25% - 1.5%. Nëse nuk pritet asnjë recesion, atëherë Banka qendrore mund të ketë sukses në rritjen e normave tri herë deri në fund të vitit, në rreth 2%. Por, kjo megjithatë do të linte pak hapësirë për lehtësim monetar, si reagim ndaj trendëve recesionues, para se norma të arrijë përsëri vlerën zero. 

Shkurtimet e shpenzimeve

Gjatë tri recesioneve të fundit, shkurtimet kumulative të normës së interesit nga Banka qendrore kanë qenë afër 5%. Kësaj here, për shkak se rimëkëmbja e ngadaltë ekonomike ka lejuar vetëm një normalizim gradual të normave të interesit, si dhe për shkak që duket se ekziston një tendencë që normat e interesit të jenë përgjithësisht më të ulëta, Bankës qendrore i mungon hapësira për të reaguar. Në parim, Banka qendrore mund ta lansojë një raund tjetër të lehtësimit sasior. Për më tepër, të paktën njëri nga të emëruarit e presidentit Donald Trump për Bordin e Bankës qendrore, e ka diskutuar idenë e normave negative të interesit. Thënë këtë, ky bord, me tre të emëruar nga Trump, ka të ngjarë që të jetë më pak aktiv dhe inovativ sesa bordi paraprak. Dhe, kritikat nga Kongresi i SHBA-së ndaj zgjerimit të mëtejmë të balancës së Bankës qendrore, do të jenë të sigurta dhe intensive. Politika fiskale është alternativa evidente, por Kongresi i ka shkurtuar taksat në kohën më të keqe të mundshme, duke mos lënë hapësirë për stimulim, kur ai të jetë i nevojshëm. Duke shtuar 1.5 trilion dollarë më shumë ndaj borxhit federal, do të krijohet një hezitim i kuptueshëm ndaj reagimit me shkurtime të mëtejme tatimore. Sikur që kanë treguar kolegët e mi nga Berkli, Christina dhe David Romer, politika fiskale është më pak efikase gjatë recesioneve, në rastet kur vendi tanimë ka një borxh të madh publik. Në vend të stimulimit të ekonomisë gjatë krizës së ardhshme, republikanët në Kongres kanë të ngjarë që të veprojnë në mënyrë perverse. Derisa të ardhurat janë duke rënë dhe deficiti është duke u zgjeruar edhe më shumë, ata do të insistojnë në shkurtimet e shpenzimeve për ta kthyer trajektoren e borxhit në rrugën paraprake. Republikanët e Kongresit me gjasë do të fillojnë me Programin e asistencës për nutricion suplementar, i cili ofron ushqim për amvisëritë me të ardhura të ulëta. Më pas, ata do të vazhdojnë me shkurtimin e "Medicare"-s, "Medicaid"-it dhe Sigurimit social. Barra e këtyre shkurtimeve të shpenzimeve do të bie te konsumatorët më të varfër, të cilët më pas do të zvogëlojnë shpenzimet e tyre dollar pas dollari, duke dëmtuar kërkesën agregate. 

Gjerësia e një zgjerimi ekonomik

Nga ana e tyre, qeveritë e shteteve, të detyruara nga limitet e reja të zbritjes së tatimeve shtetërore dhe lokale, kanë të ngjarë që të shkojnë më tej në drejtim të limitimit të kohëzgjatjes së përfitimeve nga papunësia dhe të asistencës sociale. SHBA-ja nuk mund të llogaritë as në kushtet globale. Bankat e huaja qendrore, duke filluar nga Evropa deri te Japonia, kanë prirje të ngjashme për të zvogëluar normat e interesit. Edhe pasi që të formohet një qeveri në Gjermani, politikëbërësit atje do të vazhdojnë që ta shfaqin hetizimin e tyre karakteristik ndaj përdorimit të politikës fiskale. Dhe, nëse Gjermania nuk përdorë hapësirën e saj fiskale, do të ketë pak hapësirë që këtë ta bëjnë partnerët e eurozonës. Më shumë se kaq, qëllimi për atë bashkëpunim i cili ndihmoi ndaljen e kontraksionit të viteve 2008-2009, është shkatërruar nga agjenda e Trumpit "Amerika në rend të parë", e cila aleatët e dikurshëm i paraqet si armiq. Vendet e tjera do të punojnë me qeverinë amerikane në lidhje me recesionin e ardhshëm, vetëm nëse ato iu besojnë vlerësimeve dhe qëllimeve të saj. Dhe, besimi ndaj SHBA-së mund të jetë tepër i mangët. Në samitin e Londrës G20 në fillim të vitit 2009, administrata e presidentit Barack Obama kishte marrë përkushtimin për koordinimin e stimulimit fiskal me atë të qeverive të tjera. Tani, gati një dekadë më pas, është vështirë të imagjinohet administrata e Trumpit që të marrë pjesë në takime analoge. Gjerësia e një zgjerimi ekonomik nuk është një parashikues i besueshëm se kur do të paraqitet kriza e ardhshme. Dhe, thellësia dhe forma e atij recesioni do të varet nga shkaktari i cili do ta shkaktojë atë, gjë që po ashtu është i paqartë. Një gjë që e dimë me siguri, është se zgjerimet nuk zgjasin përjetë. Stuhia pa dyshim se do të vijë dhe, kur të vijë, ne nuk do të jemi të përgatitur për të.

(Barry Eichengreen është profesor i ekonomisë në Universitetin e Kalifornisë, në Berkli) 

(Kosova Sot)