Italia rrit problemet e eurozonë

Një qeveri e themeluar nga Lëvizja "5 Yjet" mund të pengojë bisedimet rreth reformës së eurozonës

Shkruan: WOLFGANG MUNCHAU

Gati një vit më parë, isha ftuar nga Lëvizja '5 Yjet' në një konferencë, të mbajtur në Dhomën e deputetëve, në Romë. Diskutimi zhvillohej rreth asaj a duhej, apo nuk duhej që Italia të largohej nga eurozona dhe, nëse po, si të bëhej një gjë e tillë. Pjesa më e madhe e folësve, duke më përfshirë edhe mua, u shprehëm në favor të politikave jokonvencionale, por nuk mbështetëm një tërheqje të menjëhershme nga eurozona. Në rreshtin e parë të të pranishmëve gjendej Luigi Di Maio, lideri parlamentar i partisë. Ai përcolli debatin kryesisht teknik për një ditë të tërë. Jo shumë më pas mbajtjes së asaj konference, ai hodhi poshtë propozimin e marrë të partisë së tij rreth një referendumi në lidhje me anëtarësimin në eurozonë. Nuk mendoj se është e marrë të vihet në pikëpyetje mençuria e anëtarësisë së Italisë në eurozonë, si e tillë. Por, një referendum është instrument i gabuar. Çdo kryeministër, i cili do ta caktonte një referendum të tillë, do ta krijonte një krizë të menjëhershme financiare. Qeveria do të ishte e detyruar që të 'dilte' shumë kohë para daljes së vendit nga eurozona. 

Taksa e sheshtë

Pas suksesit të partisë së tij në zgjedhjet e përgjithshme të mbajtura më 4 mars, Di Maio ka një shans të mirë të qenit kryeministër i ardhshëm i Italisë. Ai tani është duke e pozicionuar vetveten si centrist, në kërkim të një partneri qeveritar. Cila është strategjia e tij rreth euros, tani? Për fat, referendumi rreth kësaj teme nuk diskutohet më. Por, është e mundshme, respektivisht e pëlqyeshme, që qeveria e re italiane të mund t'i prishë bisedimet franko-gjermane rreth reformës së eurozonës. Këtë javë morëm vesh se tetë vende të vogla të Evropës veriore, të udhëhequra nga Holanda, janë duke kundërshtuar këto reforma për shkak se qeveritë e tyre refuzojnë idenë e transferimeve fiskale. Edhe Italia ka arsye që t'iu rezistojë atyre, edhe pse arsyet e saj janë të ndryshme. Reformat do ta forconin rolin e Mekanizmit evropian të stabilitetit, fondin e shpëtimit prej 500 miliardë euro të krijuar në vitin 2012 në kulmin e krizës në eurozonë. Por si një quid-pro-quo, Gjermania dhe të tjerët insistojnë në ristrukturimin gjysmë- automatik të borxhit. Asnjë qeveri italiane nuk mund ta nënshkruajë këtë. Tani ekziston një rrezik i qartë që paketa e reformës e propozuar nga Emmanuel Macron, presidenti francez, mund të dështojë ose, në rastin më të mirë, të jetë mjaft modeste. Ishte mu kjo marrëveshje franko-gjermane që ishte e nevojshme dhe e mjaftueshme për reformat e BE-së. Kjo nuk ndodh më. Një rrezik tjetër është një tejkalim fiskal italian. Ky është një skenar shumë i mundshëm, pa marrë parasysh nëse Di Maio bëhet kryeministër, ose këtë post e merr Matteo Salvini, kreu i Ligës anti-emigrante dhe anti-euro. Të dy partitë ishin fituesit e mëdhenj në zgjedhje. Lëvizja "Pesë yjet" dëshiron një të ardhur themelore universale, një nga arsyet për suksesin e saj elektorale në mesin e të rinjve në veçanti. Liga e Veriut favorizon një taksë të sheshtë. Pasi që asnjëra palë nuk mbron shkurtimet e shpenzimeve për të kompensuar këto masa, propozimet e tyre fiskale nuk do të jenë në përputhje me rregullat e deficitit të BE-së. Zvarritja fiskale mund të nxisë debate rreth një monedhe paralele si një alternativë e butë ndaj daljes nga euroja. Ka shumë emocione mes disa ekonomistëve italianë rreth "parave fiskale", sikurse që dihet.

Truket e financave moderne

Ideja është që të përdoren truket e financave moderne për të krijuar diçka që kryen funksione të ngjashme me ato të parave, por që mbetet jashtë kontrollit të bankës qendrore. Lexuesit mund të kujtojnë se një nga instrumentet më famëkeqe të përfshira në krizën e madhe financiare ishte shkëmbimi i parazgjedhur i kredisë, një siguri e tregtueshme që simulonte sigurimin. Një investitor zakonisht do të blejë një CDS për t'u siguruar kundër falimentimit të një korporate ose një lidhje sovrane. Paraja fiskale është teknikisht e ndryshme. Por ideja e përdorimit të një instrumenti për të simuluar një tjetër është e ngjashme: qeveria italiane do të lëshojë zyrtarisht një notë krediti dhe do ta transferojë atë tek secili qytetar, domethënë 1.000 euro për person. Njerëzit mund ta përdorin atë për të paguar taksat e tyre ose për të tregtuar shënimet me zbritje. Do të kishte një treg për shkak se shënimet kanë të drejtë për të shlyer borxhin tatimor. Ideja është që të përdoren truket e financave moderne për të krijuar diçka që kryen funksione që i ngjajnë parave, por që mbetet jashtë kontrollit të bankës qendrore. Lexuesit mund të kujtojnë se një nga instrumentet më famëkeqe të përfshira në krizën e madhe, e që ishte shkëmbimi i parazgjedhur i kredisë, një siguri e tregtueshme që simulonte sigurimin. Një investitor zakonisht do të blejë një CD për të siguruar kundër falimentimit të një korporate ose një lidhje sovrane. Paraja fiskale është teknikisht e ndryshme. Por ideja e përdorimit të një instrumenti për të simuluar një tjetër është e ngjashme: qeveria italiane do të lëshojë zyrtarisht një notë krediti dhe do ta transferojë atë tek secili qytetar, domethënë 1.000 euro për person. Njerëzit mund ta përdorin atë për të paguar taksat e tyre ose për të tregtuar mallrat me zbritje. Do të kishte një treg për shkak se shënimet kanë të drejtë për të shlyer borxhin tatimor. Supozoj se pjesa tjetër e eurozonës dhe banka qendrore evropiane do ta urrenin idenë sepse e minon nocionin e euros si monedha e vetme. Yanis Varoufakis, ishministri grek i financave, doli me nocionin përpara krizës greke të borxhit në vitin 2015. Greqia nuk ishte gati për të dhe alexis tsipras, kryeministri grek, preferoi një program klasik shpëtimi. Por ideja mund të shihte një rikthim në Itali. Edhe silvio berlusconi, ish-kryeministri, doli në favor të një monedhe paralele përpara zgjedhjeve. Pra, ne po shohim tre rezultate të parashikueshme për eurozonën: një varg vetoje për reformën; një mbivendosje fiskale italiane; dhe një monedhë paralele si paralajmërues i një frakture të ardhshme monetare. Kjo është përveç emërimit të një pasardhësi të ashpër të Mario Dragghit si president i BQE-së-së. Përfundimi im është se Italia do të mbetet burimi kryesor i rrezikut për eurozonë pa një të ardhme të parashikueshme