Rreziku që të kthehemi te Britania e Weimar-it
Shkruan: Timothy Garton Ash
BE-ja nuk duhet ta imponojë një marrëveshje ndëshkuese për daljen e Britanisë nga BE-ja. Dështimi i një populli të inatosur do të ndihej në tërë kontinentin Gjatë një apo dy viteve të ardhshme mund të dëshmojmë shfaqjen e një Britanie të zemëruar: një shoqëri e copëtuar nga ndarjet e brendshme dhe vështirësitë ekonomike, të hedhur poshtë nga klasat e saj sunduese, e turpëruar nga poshtërimi dhe me pakënaqësi të thellë. Çdo vend i tillë është një rrezik për veten dhe për fqinjët e saj. Kjo perspektivë do të vijë së shpejti, nëse nuk ka një marrëveshje mbi Brexitin dhe Britania përplaset jashtë nga Bashkimi Evropian, me atë që shërbyesi më i lartë civil e ka përshkruar si "pasoja të tmerrshme". Ne kemi qenë të paralajmëruar se këto mund të përfshijnë radhët e gjata me milje të kamionëve në Dover, aeroplanë të ateruar, me ushtrinë e thirrur për shpërndarjen e furnizimeve emergjente të ushqimit dhe të ilaçeve. Në rrethana të tilla, tabloidët e tërbuar të Britanisë pa dyshim, për këtë kaos, do të fajësojnë evropianët e mallkuar, sidomos francezët, dhe do të kërkojnë që menjëherë të ndalim pagesat ndaj BE-së.
Anglezët e zemëruar
Sekretari i ri i Brexitit, Dominic Raab, ka thënë tashmë se Londra nuk do të paguajë faturën e rënë dakord për divorc prej 39 miliardë funtesh, nëse nuk arrihet një marrëveshje e kënaqshme. Anglezët e zemëruar do të vazhdojnë të pyesin: pse duhet që trupat tanë të mbrojnë evropianët e largët kur evropianët janë duke na mashtruar? Dhe pastaj: pse të mos kthehemi te politika tradicionale britanike, përçaj e sundo në kontinent? Një Britani e tillë mund të arrijë më ngadalë, nëse 27 shtetet e tjera anëtare të BE-së imponojnë një marrëveshje përçmuese poshtëruese - një version më të butë, paqësor dhe burokratik të traktatit ndëshkues të Versajës, i cili i ishte imponuar Gjermanisë pas Luftës së Parë Botërore, e i cili mbolli farën e revizionizmit nacionalist gjerman. Brexitersat e Britanisë tashmë po flasin për një Brexit 2.0, për të ndjekur dhe rishikuar çdo marrëveshje të përkohshme të lidhur së bashku në mënyrë që Britania të dalë zyrtarisht nga BE-ja më 29 mars të vitit 2019. A jam duke e ekzagjeruar rrezikun, qoftë edhe duke më shkuar mendja për një krahasim me Gjermaninë e Weimar-it? Në të vërtetë, po. Unë nuk parashikoj seriozisht miliona të rinj të papunë, ose një Hitler i ri që vjen në pushtet, apo një luftë botërore të nisur nga Boris Johnson. Por, sigurisht që është më mirë ta tej-dramatizoni rrezikun, të bëni që të gjithë që të zgjohen, në vend që të bëni atë që shumica e partnerëve tanë kontinental kanë bërë për dy vitet e fundit, duke nënvleftësuar vazhdimisht rreziqet për të gjithë Evropën që rrjedhin nga Brexiti - sidomos një Brexit të keqpërdorur. Dhe, le ta pranojmë, shumë gjëra kanë ndodhur tashmë, për të cilat shumica e njerëzve nuk do të kishte menduar se do të ndodhnin, madje vetëm disa vjet më parë. Një parti ekstremiste e djathtë, nacionaliste në Gjermani, duke fituar aq shumë mbështetje në sondazhet e opinionit si Social Demokratët? E pamundur! Një narcisist ksenofob gënjeshtar në postin e presidentit të SHBA-së, duke kërcënuar me luftën bërthamore në "Twitter"? E pamundur
Tani për tani, topi është te gjykata e BE-së
Për ta shmangur rrezikun e një "Britanie Weimar" të poshtëruar, të ndarë, të zemëruar, do të nevojitet një mençuri në të dy anët e Kanalit. Nga ana britanike na duhen tri gjëra të lidhura tradicionalisht me vendin, por me vonesë të furnizimit të shkurtër: realizmi pragmatik, një proces i besueshëm demokratik dhe një mirësjellje e fuqishme. Me të gjitha gabimet e tij, letra e bardhë e Brexit e Theresa May është një hap drejt realizmit pragmatik. Të gjithë njerëzit seriozë brenda qeverisë e dinë se Britania do të duhet të bëjë një kompromis më të madh, për ta marrë një marrëveshje me 27 shtetet e tjera anëtare të BE-së. Duke supozuar se të 27 vendet e BEsë janë gjithashtu të përgatitura të lëvizin, hapi i ardhshëm në një proces demokratik të besueshëm është që parlamenti britanik të ketë "votën e tij domethënëse" për atë marrëveshje. Realisht, kjo ka të ngjarë të ndodhë në fund të këtij viti ose në fillim të vitit të ardhshëm. Në atë pikë, shpalosen mundësi të shumta, duke përfshirë një marrëveshje të ashpër të Brexitit që siguron një shumicë të ngushtë parlamentare; refuzimin e marrëveshjes, pasuar nga një rinegocim; zgjedhjet e reja të përgjithshme; ose një referendum të dytë, një ide e mbështetur tani nga disa ish-ministra konservatorë të kabinetit. Tani për tani, topi është te gjykata e BE-së. Çuditërisht, 27 liderët nuk kanë pasur një diskutim të madh strategjik të Brexitit që nga pranvera e vitit 2017. Që atëherë, negociatat i janë lënë ekipit të komisioneve evropiane, të udhëhequr nga Michel Barnier, zyrtarë kombëtarë, avokatë dhe 'teologë' të Brukselit. Ata kanë pasur arsye të mira për të qenë të vendosur, për të mbrojtur interesat e Irlandës dhe integritetin e tregut të përbashkët dhe për të mos e bërë marrëveshjen e Britanisë atraktive, në mënyrë që vendet e tjera të mos shkonin rrugës së Britanisë. Por, unë jam i prekur nga mënyra se si disa nga ekspertët më të mirë të informuar dhe më pro-evropianë, siç është Charles Grant i Qendrës për Reformën Evropiane, kanë filluar të argumentojnë se pala e 27 vendeve të BE-së është shumë e ngurtë, shumë e vështirë dhe shumë ndëshkuese qasjen e saj. Përjashtimi i Britanisë nga zhvillimi i sigurisë së lartë të sistemit Galileo (alternativa e Evropës ndaj GPS) ishte një shuplakë mjaft e panevojshme. Sidoqoftë, partnerët tanë evropianë ende mund të thonë me arsye: Zonja e dashur May, na jep një shpjegim të arsyeshëm dhe të detajuar të asaj që dëshiron, dhe ne do të përgjigjemi. Epo, tani ajo është përgjigjur. Përgjigja fillestare e Brukselit ka qenë me edukatë të kujdesshme, veçanërisht duke këmbëngulur në sqarimin e marrëveshjeve "backstop" për mbajtjen e një kufiri të hapur në ishullin e Irlandës. Por në një artikull të rëndësishëm, një grup autorësh përfshirë Norbert Röttgen, kryesuesin e komitetit të punëve të jashtme të Bundestagut dhe Jean Pisani-Ferry, një intelektual i rëndësishëm politik francez, kanë argumentuar se BE-ja duhet të ndalojë dhe të mendojë politikisht, jo vetëm burokratikisht, për përgjigjen e saj. A nuk ka kompromis fare për shembull, për çështjen e lëvizshmërisë së punëtorëve, nëse Britania dëshiron të qëndrojë në tregun e përbashkët për mallra? Përtej këtyre pyetjeve të detajuara, ky grup tregon për nevojën që liderët evropianë të mendojnë në mënyrë strategjike rreth asaj se si mund të duket marrëdhënie ndërkanale për pesë deri në 10 vjet - që do të thotë të mendosh se si do të duket vetë BE-ja. Nëse Britania e Weimarit, me të gjitha pasojat e saj negative për pjesën tjetër të Evropës, duhet të shmanget, atëherë udhëheqësit e BE-së duhet ta bëjnë këtë diskutim strategjik së shpejti. Vende të tilla si Irlanda (e cila ka një rol ekzistencial në marrëdhëniet Britani - BE), Gjermania dhe Holanda (partnerët më të mëdhenj ekonomikë të Britanisë) dhe Polonia (siguria e të cilës varet nga përkushtimi i vendeve të tilla si Britania), të gjithë duhet të nguten për një debat të tillë. Dhe, presidenti i Këshillit Evropian, Donald Tusk, duhet ta marrë atë në agjendën e një takimi joformal të planifikuar të udhëheqësve të BE-së në Salzburg më 20 shtator. Në përgatitje, udhëheqësit evropianë mund të lexojnë diçka gjatë pushimeve të tyre të muajit gusht. Kjo duhet të përfshijë historinë e njohur evropiane të shekullit XX, e cila na jep paralajmërime nga Versaja dhe Weimari, por unë gjithashtu do të rekomandoj një histori të Perandorisë së Shenjtë Romake. Ky Bashkimi Evropian i mëparshëm zgjati kaq shumë, sepse u tregua i aftë t'iu përshtatej rrethanave në ndryshim, duke jetuar me diversitetin dhe kompleksitetin e pashmangshëm të Evropës, duke ruajtur ende qëllimin dhe misterin e tij qendror. Një mësim i dobishëm për sot.
(Kosova Sot)
BE-ja nuk duhet ta imponojë një marrëveshje ndëshkuese për daljen e Britanisë nga BE-ja. Dështimi i një populli të inatosur do të ndihej në tërë kontinentin Gjatë një apo dy viteve të ardhshme mund të dëshmojmë shfaqjen e një Britanie të zemëruar: një shoqëri e copëtuar nga ndarjet e brendshme dhe vështirësitë ekonomike, të hedhur poshtë nga klasat e saj sunduese, e turpëruar nga poshtërimi dhe me pakënaqësi të thellë. Çdo vend i tillë është një rrezik për veten dhe për fqinjët e saj. Kjo perspektivë do të vijë së shpejti, nëse nuk ka një marrëveshje mbi Brexitin dhe Britania përplaset jashtë nga Bashkimi Evropian, me atë që shërbyesi më i lartë civil e ka përshkruar si "pasoja të tmerrshme". Ne kemi qenë të paralajmëruar se këto mund të përfshijnë radhët e gjata me milje të kamionëve në Dover, aeroplanë të ateruar, me ushtrinë e thirrur për shpërndarjen e furnizimeve emergjente të ushqimit dhe të ilaçeve. Në rrethana të tilla, tabloidët e tërbuar të Britanisë pa dyshim, për këtë kaos, do të fajësojnë evropianët e mallkuar, sidomos francezët, dhe do të kërkojnë që menjëherë të ndalim pagesat ndaj BE-së.
Anglezët e zemëruar
Sekretari i ri i Brexitit, Dominic Raab, ka thënë tashmë se Londra nuk do të paguajë faturën e rënë dakord për divorc prej 39 miliardë funtesh, nëse nuk arrihet një marrëveshje e kënaqshme. Anglezët e zemëruar do të vazhdojnë të pyesin: pse duhet që trupat tanë të mbrojnë evropianët e largët kur evropianët janë duke na mashtruar? Dhe pastaj: pse të mos kthehemi te politika tradicionale britanike, përçaj e sundo në kontinent? Një Britani e tillë mund të arrijë më ngadalë, nëse 27 shtetet e tjera anëtare të BE-së imponojnë një marrëveshje përçmuese poshtëruese - një version më të butë, paqësor dhe burokratik të traktatit ndëshkues të Versajës, i cili i ishte imponuar Gjermanisë pas Luftës së Parë Botërore, e i cili mbolli farën e revizionizmit nacionalist gjerman. Brexitersat e Britanisë tashmë po flasin për një Brexit 2.0, për të ndjekur dhe rishikuar çdo marrëveshje të përkohshme të lidhur së bashku në mënyrë që Britania të dalë zyrtarisht nga BE-ja më 29 mars të vitit 2019. A jam duke e ekzagjeruar rrezikun, qoftë edhe duke më shkuar mendja për një krahasim me Gjermaninë e Weimar-it? Në të vërtetë, po. Unë nuk parashikoj seriozisht miliona të rinj të papunë, ose një Hitler i ri që vjen në pushtet, apo një luftë botërore të nisur nga Boris Johnson. Por, sigurisht që është më mirë ta tej-dramatizoni rrezikun, të bëni që të gjithë që të zgjohen, në vend që të bëni atë që shumica e partnerëve tanë kontinental kanë bërë për dy vitet e fundit, duke nënvleftësuar vazhdimisht rreziqet për të gjithë Evropën që rrjedhin nga Brexiti - sidomos një Brexit të keqpërdorur. Dhe, le ta pranojmë, shumë gjëra kanë ndodhur tashmë, për të cilat shumica e njerëzve nuk do të kishte menduar se do të ndodhnin, madje vetëm disa vjet më parë. Një parti ekstremiste e djathtë, nacionaliste në Gjermani, duke fituar aq shumë mbështetje në sondazhet e opinionit si Social Demokratët? E pamundur! Një narcisist ksenofob gënjeshtar në postin e presidentit të SHBA-së, duke kërcënuar me luftën bërthamore në "Twitter"? E pamundur
Tani për tani, topi është te gjykata e BE-së
Për ta shmangur rrezikun e një "Britanie Weimar" të poshtëruar, të ndarë, të zemëruar, do të nevojitet një mençuri në të dy anët e Kanalit. Nga ana britanike na duhen tri gjëra të lidhura tradicionalisht me vendin, por me vonesë të furnizimit të shkurtër: realizmi pragmatik, një proces i besueshëm demokratik dhe një mirësjellje e fuqishme. Me të gjitha gabimet e tij, letra e bardhë e Brexit e Theresa May është një hap drejt realizmit pragmatik. Të gjithë njerëzit seriozë brenda qeverisë e dinë se Britania do të duhet të bëjë një kompromis më të madh, për ta marrë një marrëveshje me 27 shtetet e tjera anëtare të BE-së. Duke supozuar se të 27 vendet e BEsë janë gjithashtu të përgatitura të lëvizin, hapi i ardhshëm në një proces demokratik të besueshëm është që parlamenti britanik të ketë "votën e tij domethënëse" për atë marrëveshje. Realisht, kjo ka të ngjarë të ndodhë në fund të këtij viti ose në fillim të vitit të ardhshëm. Në atë pikë, shpalosen mundësi të shumta, duke përfshirë një marrëveshje të ashpër të Brexitit që siguron një shumicë të ngushtë parlamentare; refuzimin e marrëveshjes, pasuar nga një rinegocim; zgjedhjet e reja të përgjithshme; ose një referendum të dytë, një ide e mbështetur tani nga disa ish-ministra konservatorë të kabinetit. Tani për tani, topi është te gjykata e BE-së. Çuditërisht, 27 liderët nuk kanë pasur një diskutim të madh strategjik të Brexitit që nga pranvera e vitit 2017. Që atëherë, negociatat i janë lënë ekipit të komisioneve evropiane, të udhëhequr nga Michel Barnier, zyrtarë kombëtarë, avokatë dhe 'teologë' të Brukselit. Ata kanë pasur arsye të mira për të qenë të vendosur, për të mbrojtur interesat e Irlandës dhe integritetin e tregut të përbashkët dhe për të mos e bërë marrëveshjen e Britanisë atraktive, në mënyrë që vendet e tjera të mos shkonin rrugës së Britanisë. Por, unë jam i prekur nga mënyra se si disa nga ekspertët më të mirë të informuar dhe më pro-evropianë, siç është Charles Grant i Qendrës për Reformën Evropiane, kanë filluar të argumentojnë se pala e 27 vendeve të BE-së është shumë e ngurtë, shumë e vështirë dhe shumë ndëshkuese qasjen e saj. Përjashtimi i Britanisë nga zhvillimi i sigurisë së lartë të sistemit Galileo (alternativa e Evropës ndaj GPS) ishte një shuplakë mjaft e panevojshme. Sidoqoftë, partnerët tanë evropianë ende mund të thonë me arsye: Zonja e dashur May, na jep një shpjegim të arsyeshëm dhe të detajuar të asaj që dëshiron, dhe ne do të përgjigjemi. Epo, tani ajo është përgjigjur. Përgjigja fillestare e Brukselit ka qenë me edukatë të kujdesshme, veçanërisht duke këmbëngulur në sqarimin e marrëveshjeve "backstop" për mbajtjen e një kufiri të hapur në ishullin e Irlandës. Por në një artikull të rëndësishëm, një grup autorësh përfshirë Norbert Röttgen, kryesuesin e komitetit të punëve të jashtme të Bundestagut dhe Jean Pisani-Ferry, një intelektual i rëndësishëm politik francez, kanë argumentuar se BE-ja duhet të ndalojë dhe të mendojë politikisht, jo vetëm burokratikisht, për përgjigjen e saj. A nuk ka kompromis fare për shembull, për çështjen e lëvizshmërisë së punëtorëve, nëse Britania dëshiron të qëndrojë në tregun e përbashkët për mallra? Përtej këtyre pyetjeve të detajuara, ky grup tregon për nevojën që liderët evropianë të mendojnë në mënyrë strategjike rreth asaj se si mund të duket marrëdhënie ndërkanale për pesë deri në 10 vjet - që do të thotë të mendosh se si do të duket vetë BE-ja. Nëse Britania e Weimarit, me të gjitha pasojat e saj negative për pjesën tjetër të Evropës, duhet të shmanget, atëherë udhëheqësit e BE-së duhet ta bëjnë këtë diskutim strategjik së shpejti. Vende të tilla si Irlanda (e cila ka një rol ekzistencial në marrëdhëniet Britani - BE), Gjermania dhe Holanda (partnerët më të mëdhenj ekonomikë të Britanisë) dhe Polonia (siguria e të cilës varet nga përkushtimi i vendeve të tilla si Britania), të gjithë duhet të nguten për një debat të tillë. Dhe, presidenti i Këshillit Evropian, Donald Tusk, duhet ta marrë atë në agjendën e një takimi joformal të planifikuar të udhëheqësve të BE-së në Salzburg më 20 shtator. Në përgatitje, udhëheqësit evropianë mund të lexojnë diçka gjatë pushimeve të tyre të muajit gusht. Kjo duhet të përfshijë historinë e njohur evropiane të shekullit XX, e cila na jep paralajmërime nga Versaja dhe Weimari, por unë gjithashtu do të rekomandoj një histori të Perandorisë së Shenjtë Romake. Ky Bashkimi Evropian i mëparshëm zgjati kaq shumë, sepse u tregua i aftë t'iu përshtatej rrethanave në ndryshim, duke jetuar me diversitetin dhe kompleksitetin e pashmangshëm të Evropës, duke ruajtur ende qëllimin dhe misterin e tij qendror. Një mësim i dobishëm për sot.
(Kosova Sot)
