Si u vështirësua shpëtimi i rendit liberal botëror?
Shkruan: WOLFGANG MUNCHAU
Politikanët, si: Donald Trump, Viktor Orban dhe Matteo Salvini, janë ngritur në pushtet për shkak të mosfunksionimit të thellë të sistemeve tona të kapitalizmit global. Brexit nuk është rezultat i ndërhyrjes së Rusisë apo një paragjykim të pretenduar të raportimit të BBC-së, por i një serie të gjatë konflikti të pazgjidhur politik dhe modelit të biznesit më të lirë që Mbretëria e Bashkuar zgjodhi për të ndjekur brenda tregut të përbashkët të Evropës
Thuhet gjatë gjithë kohës: ne duhet të mbrojmë rendin tonë liberal, multilateral ekonomik. Nëse doni të keni një dhomë plot me njerëz në vende si Davosi të cilët pohojnë me kokë deri në rraskapitje, kjo është ajo që duhet thoni. Unë nuk pajtohem me atë deklaratë. Unë besoj se ne po përballemi me një dilemë themelore midis zgjidhjes së problemit dhe zgjidhjes së krimit - midis trajtimit të çështjeve ose hedhjes së fajit te njëri-tjetri. Grupi i Personave të Shquar të G20 mbi Qeverisjen Globale Financiare argumenton se institucionet tona multilaterale kanë nevojë për riparim. Kjo pa dyshim është e vërtetë, por unë do të shkoj më tej sesa sugjerimet e propozuara për efikasitet më të madh dhe më shumë përfshirje. Politikanët, si: Donald Trump, Viktor Orban dhe Matteo Salvini, janë ngritur në pushtet për shkak të mosfunksionimit të thellë të sistemeve tona të kapitalizmit global. Brexit nuk është rezultat i ndërhyrjes së Rusisë apo një paragjykim të pretenduar të raportimit të BBC-së, por i një serie të gjatë konflikti të pazgjidhur politik dhe modelit të biznesit më të lirë që Mbretëria e Bashkuar zgjodhi për të ndjekur brenda tregut të përbashkët të Evropës.
Tendenca legjendare e BE-së për të injoruar problemet
Kriza globale financiare dhe përgjigjet tona politike treguan se sistemi ishte bërë i paqëndrueshëm. Eurozona është një shembull i përkryer i një sistemi liberal që është bërë i vetëkënaqur dhe i paqëndrueshëm: pasi u zhyt në krizë, autoritetet evropiane kanë bërë përpjekje të vazhdueshme për të mbyllur të çarat. Në kundërshtim me këshillat e FMN-së, BE-ja vazhdon të pretendojë se borxhi grek është i qëndrueshëm dhe bazon gjykimin e tij mbi parashikimet e rritjes, që janë qesharake. Vendet anëtare të BE-së nuk e trajtojnë këtë çështje, sepse nuk dëshirojnë të njohin humbjet në kreditë e tyre dypalëshe. Tronditjet politike në Itali rrjedhin nga një bashkim monetar jofunksional dhe një regjim i paqëndrueshëm i emigracionit. Nuk arrij të shoh se si Italia dhe Gjermania mund të mbeten të kyçura në të njëjtin sistem monetar nëse nuk kemi reforma, gjë që të dy vendet e hedhin poshtë, qofshin një bashkim politik ose një aset i vetëm i sigurt ose reforma për të lidhur sistemet ekonomike dhe gjyqësore. Tendenca legjendare e BE-së për të injoruar problemet mund të na sjellë në një situatë në të cilën nuk ka kuptim të flasim për krizën e eurozonës në kohën e kaluar.Borxhi grek dhe italian janë më pak të qëndrueshëm se sa ishin në vitin 2010 kur filloi kriza dhe Gjermania është më pak e gatshme të mbështesë eurozonën sot. Në kushte ideale, ne do ta rregullonim sistemin. Por, në vend të kësaj ne po zvarritemi, duke shpresuar që diçka të dalë në ndërkohë. Emmanuel Macron, presidenti francez, kishte ide se si të reformohet eurozona, por propozimet e tij kanë shterur thuajse në tërësi. Shansi për reforma erdhi dhe shkoi. Ashtu si në fillim të viteve 1930, sistemet ekonomike libertariane ishin vetë-shkatërruese për shkak të tendencës së tyre të inkorporuar për të prodhuar paqëndrueshmëri financiare dhe sociale. Ne jemi në një situatë më të mirë sesa 90 vjet më parë, sa i përket stabilizimit të prodhimit të brendshëm bruto. Por, vëzhgimi që shumë vende të përparuara kanë pasur më shumë ose më pak të qëndrueshme rritjen e GDP-së dhe papunësia e ulët gjykon dinamikën themelore politike, e cila është shumë më e ndikuar nga variablat siç janë pabarazia e të ardhurave, mungesa e strehimit dhe frika e pasigurisë në punë mes klasave të mesme.
Pasojat e krizës financiare
Një tjetër paralele me vitet 1930 ka qenë një tendencë e besnikëve të rendit liberal, për të dyfishuar përpjekjet - nëpërmjet masave shtrënguese pro-ciklike, pagesave bonus për bankierët, një politikë monetare që nxit çmimet e aseteve ose nëpërmjet marrëveshjeve të tregtisë së lirë që kufizojnë pavarësinë e gjykatave - rreth politikave të dëmshme. Shenjat treguese të vdekjes së demokracisë liberale kanë qenë të dukshme shumë kohë përpara shqetësimeve më të fundit elektorale. Ju e dini që jeni në vështirësi kur nuk mund të impononi një taksë transaksioni financiar, sepse bankat tuaja kërcënojnë të zhvendosin transaksionet e tyre në një strehë tatimore. Ose kur vendet nuk mund të rrisin taksën e korporatës për të njëjtën arsye. Ose kur prodhuesit e mëdhenj të makinave dhe kimikateve mund të angazhohen në sjellje të vazhdueshme kriminale dhe të shpëtojnë pa u ndëshkuar. Ajo që korrupton sistemet liberale është një shkatërrim i kontrolleve dhe balancave në jetën tonë ekonomike. Por, ekstremizmi politik është vetëm një përgjigje ndaj sistemeve të dështuara liberale. Kriptovalutat mund të vlerësohen vetëm edhe si një flluskë tjetër. Por unë nuk do të vija bast bitcoinët e mi, të fituar me vështirësi, në aftësinë tonë për të ruajtur monopolin e dhënies së parave të shtetit për një kohë të pacaktuar. Sikur që kanë treguar pasojat e krizës financiare, ky monopol është kritik për sistemet liberale financiare për të siguruar stabilitetin themelor makroekonomik. Ky është instrumenti i vetëm politik që ne kemi, që megjithatë funksionon ende. Ruajtja e rendit botëror liberal do të bëhet gjithnjë e më i vështirë, sa më i dobët bëhet ky instrument. Nëse ju intereson me të vërtetë për rendin shumëpalësh liberal, tregtinë e lirë dhe BEnë, gjëja më pak e dobishme që mund të bëni është të mbrosh status quo-në dhe të harxhoni energji rreth populistëve. Problemi ynë nuk është ekipi tjetër, por ekipi ynë.
(Kosova Sot)
Politikanët, si: Donald Trump, Viktor Orban dhe Matteo Salvini, janë ngritur në pushtet për shkak të mosfunksionimit të thellë të sistemeve tona të kapitalizmit global. Brexit nuk është rezultat i ndërhyrjes së Rusisë apo një paragjykim të pretenduar të raportimit të BBC-së, por i një serie të gjatë konflikti të pazgjidhur politik dhe modelit të biznesit më të lirë që Mbretëria e Bashkuar zgjodhi për të ndjekur brenda tregut të përbashkët të Evropës
Thuhet gjatë gjithë kohës: ne duhet të mbrojmë rendin tonë liberal, multilateral ekonomik. Nëse doni të keni një dhomë plot me njerëz në vende si Davosi të cilët pohojnë me kokë deri në rraskapitje, kjo është ajo që duhet thoni. Unë nuk pajtohem me atë deklaratë. Unë besoj se ne po përballemi me një dilemë themelore midis zgjidhjes së problemit dhe zgjidhjes së krimit - midis trajtimit të çështjeve ose hedhjes së fajit te njëri-tjetri. Grupi i Personave të Shquar të G20 mbi Qeverisjen Globale Financiare argumenton se institucionet tona multilaterale kanë nevojë për riparim. Kjo pa dyshim është e vërtetë, por unë do të shkoj më tej sesa sugjerimet e propozuara për efikasitet më të madh dhe më shumë përfshirje. Politikanët, si: Donald Trump, Viktor Orban dhe Matteo Salvini, janë ngritur në pushtet për shkak të mosfunksionimit të thellë të sistemeve tona të kapitalizmit global. Brexit nuk është rezultat i ndërhyrjes së Rusisë apo një paragjykim të pretenduar të raportimit të BBC-së, por i një serie të gjatë konflikti të pazgjidhur politik dhe modelit të biznesit më të lirë që Mbretëria e Bashkuar zgjodhi për të ndjekur brenda tregut të përbashkët të Evropës.
Tendenca legjendare e BE-së për të injoruar problemet
Kriza globale financiare dhe përgjigjet tona politike treguan se sistemi ishte bërë i paqëndrueshëm. Eurozona është një shembull i përkryer i një sistemi liberal që është bërë i vetëkënaqur dhe i paqëndrueshëm: pasi u zhyt në krizë, autoritetet evropiane kanë bërë përpjekje të vazhdueshme për të mbyllur të çarat. Në kundërshtim me këshillat e FMN-së, BE-ja vazhdon të pretendojë se borxhi grek është i qëndrueshëm dhe bazon gjykimin e tij mbi parashikimet e rritjes, që janë qesharake. Vendet anëtare të BE-së nuk e trajtojnë këtë çështje, sepse nuk dëshirojnë të njohin humbjet në kreditë e tyre dypalëshe. Tronditjet politike në Itali rrjedhin nga një bashkim monetar jofunksional dhe një regjim i paqëndrueshëm i emigracionit. Nuk arrij të shoh se si Italia dhe Gjermania mund të mbeten të kyçura në të njëjtin sistem monetar nëse nuk kemi reforma, gjë që të dy vendet e hedhin poshtë, qofshin një bashkim politik ose një aset i vetëm i sigurt ose reforma për të lidhur sistemet ekonomike dhe gjyqësore. Tendenca legjendare e BE-së për të injoruar problemet mund të na sjellë në një situatë në të cilën nuk ka kuptim të flasim për krizën e eurozonës në kohën e kaluar.Borxhi grek dhe italian janë më pak të qëndrueshëm se sa ishin në vitin 2010 kur filloi kriza dhe Gjermania është më pak e gatshme të mbështesë eurozonën sot. Në kushte ideale, ne do ta rregullonim sistemin. Por, në vend të kësaj ne po zvarritemi, duke shpresuar që diçka të dalë në ndërkohë. Emmanuel Macron, presidenti francez, kishte ide se si të reformohet eurozona, por propozimet e tij kanë shterur thuajse në tërësi. Shansi për reforma erdhi dhe shkoi. Ashtu si në fillim të viteve 1930, sistemet ekonomike libertariane ishin vetë-shkatërruese për shkak të tendencës së tyre të inkorporuar për të prodhuar paqëndrueshmëri financiare dhe sociale. Ne jemi në një situatë më të mirë sesa 90 vjet më parë, sa i përket stabilizimit të prodhimit të brendshëm bruto. Por, vëzhgimi që shumë vende të përparuara kanë pasur më shumë ose më pak të qëndrueshme rritjen e GDP-së dhe papunësia e ulët gjykon dinamikën themelore politike, e cila është shumë më e ndikuar nga variablat siç janë pabarazia e të ardhurave, mungesa e strehimit dhe frika e pasigurisë në punë mes klasave të mesme.
Pasojat e krizës financiare
Një tjetër paralele me vitet 1930 ka qenë një tendencë e besnikëve të rendit liberal, për të dyfishuar përpjekjet - nëpërmjet masave shtrënguese pro-ciklike, pagesave bonus për bankierët, një politikë monetare që nxit çmimet e aseteve ose nëpërmjet marrëveshjeve të tregtisë së lirë që kufizojnë pavarësinë e gjykatave - rreth politikave të dëmshme. Shenjat treguese të vdekjes së demokracisë liberale kanë qenë të dukshme shumë kohë përpara shqetësimeve më të fundit elektorale. Ju e dini që jeni në vështirësi kur nuk mund të impononi një taksë transaksioni financiar, sepse bankat tuaja kërcënojnë të zhvendosin transaksionet e tyre në një strehë tatimore. Ose kur vendet nuk mund të rrisin taksën e korporatës për të njëjtën arsye. Ose kur prodhuesit e mëdhenj të makinave dhe kimikateve mund të angazhohen në sjellje të vazhdueshme kriminale dhe të shpëtojnë pa u ndëshkuar. Ajo që korrupton sistemet liberale është një shkatërrim i kontrolleve dhe balancave në jetën tonë ekonomike. Por, ekstremizmi politik është vetëm një përgjigje ndaj sistemeve të dështuara liberale. Kriptovalutat mund të vlerësohen vetëm edhe si një flluskë tjetër. Por unë nuk do të vija bast bitcoinët e mi, të fituar me vështirësi, në aftësinë tonë për të ruajtur monopolin e dhënies së parave të shtetit për një kohë të pacaktuar. Sikur që kanë treguar pasojat e krizës financiare, ky monopol është kritik për sistemet liberale financiare për të siguruar stabilitetin themelor makroekonomik. Ky është instrumenti i vetëm politik që ne kemi, që megjithatë funksionon ende. Ruajtja e rendit botëror liberal do të bëhet gjithnjë e më i vështirë, sa më i dobët bëhet ky instrument. Nëse ju intereson me të vërtetë për rendin shumëpalësh liberal, tregtinë e lirë dhe BEnë, gjëja më pak e dobishme që mund të bëni është të mbrosh status quo-në dhe të harxhoni energji rreth populistëve. Problemi ynë nuk është ekipi tjetër, por ekipi ynë.
(Kosova Sot)
