Raportet amerikane-saudite pas vrasjes së gazetarit Khashogg
Shkruan: BARAK BARFI
V rasja e supozuar e gazetarit disident nga Arabia Saudite, Jamal Khashoggi, i cili kohët e fundit jetonte në SHBA, në konsullatën saudite në Stamboll, ka ngjallur valë të forta të kritikave. Në Kongresin e SHBA-së, si demokratët, po ashtu edhe republikanët kanë premtuar që të ndalin shitjen e armëve Arabisë Saudite dhe vënien e sanksioneve, nëse dëshmohet se qeveria e këtij vendi e ka vrarë me të vërtetë Khashoggi. Por, nëse edhe të gjitha dëshmitë do të flasin për një vrasje të kryer nga shteti, zor se mund të pritet ndonjë përkeqësim i dukshëm i marrëdhënieve bilaterale. Arabia saudite thjesht ka një rol tepër të rëndësishëm për interesat e SHBA-së, saqë të lejohet që vdekja e një njeriu, të ndikojë në marrëdhëniet midis dy vendeve. Dhe, në kohën kur aleatët e rinj janë duke punuar me lobistët e vjetër për ta zvogëluar dëmin, nuk ka të ngjarë që ky episod të shkaktojë ndonjë gjë më shumë sesa një 'grindje midis dashnorëve'.
Kritika ndaj sauditëve Roli i veçantë i Arabisë Saudite në politikën e jashtme amerikane është një mësim që presidentët amerikanë e mësojnë vetëm me përvojë. Kur Bill Clinton mori Presidencën, këshilltarët e tij u përpoqën të distanconin administratën e re nga politikat e George H.W. Bushit. Ndër ndryshimet e kërkuara nga këshilltari kombëtar i sigurimit të Clintonit, Anthony Lake, ishte fundi i qasjes së lirë në Shtëpinë e Bardhë që ambasadori saudit Bandar bin Sultan gëzonte gjatë presidencave Reagan dhe Bush. Bandari duhej të trajtohej si çdo ambasador tjetër. Por Clinton shpejt u ngroh në sjelljet ndaj Bandarit dhe Bandari dhe oborri mbretëror do të bëheshin vendimtarë për politikat rajonale të Clintonit, duke filluar nga bisedimet e paqes arabo-izraelite dhe duke përfshirë Irakun. Në vitin 1993, kur Clinton kishte nevojë për një citat nga Kurani për ta bashkëngjitur atë me citatet nga Dhiata e Vjetër dhe e Re për një ceremoni që shënonte një marrëveshje izraelitopalestineze, ai iu drejtua ambasadorit saudit. Para se Donald Trump të merrte detyrën, ai shpesh kritikonte sauditët dhe kërcënoi të ndërpriste blerjet e naftës nga mbretëria, duke i vënë ata në grupin e atyre që kishin përfituar nga Amerika. Por pasi sauditët e përfituan me valle shpate dhe i dhanë atij çmimin më të lartë civil kur vizitoi mbretërinë në udhëtimin e tij të parë jashtë vendit si president i SHBA-së, ai ndryshoi mendimin e tij. As sulmet terroriste të 11 shtatorit të vitit 2001 nuk mund të dëmtojnë marrëdhëniet. Ndonëse udhëheqësi i al-Kaidës, Osama bin Laden, vetë një shtetas saudit, rekrutoi 15 nga 19 rrëmbyesit nga mbretëria, zyrtarët e lartë sauditë hodhën poshtë implikimet. Në një intervistë të nëntorit të vitit 2002, ministri i Brendshëm saudit e konsideroi thjesht "të pamundur" përpara se të përpiqej të përcillte fajin duke akuzuar hebrenjtë për "shfrytëzimin" e sulmeve dhe duke akuzuar shërbimet sekrete izraelite për marrëdhënie me organizatat terroriste.
Khashoggi u bë tema e Uashingtonit Amerikanët vluan, dhe u duk se aleanca e vështirë mes një demokracie laike dhe një teokracie sekrete, të betuar nga interesa të përbashkëta gjatë Luftës së Ftohtë, po zhytej në humnerën që ndante vlerat e tyre. Por, aleanca jo vetëm që mbijetoi; ajo u thellua. Bandar siguroi njohuri dhe këshilla kyçe derisa Presidenti George W. Bush planifikoi pushtimin e Irakut të vitit 2003. Sot, politikanët amerikanë po e përsërisin retorikën e tyre pas zhdukjes së Khashoggit. Turqit pretendojnë se kanë audio dhe video që zbulojnë vdekjen e tij dhe senatori Lindsey Graham paralajmëroi: "Nëse kjo vrasje ka ndodhur, çmimi do të jetë tepër i lartë për t'u paguar", ndërsa senatori Benjamin Cardin ka kërcënuar vendosjen e sanksioneve për zyrtarët e lartë sauditë. Por, Arabia Saudite ka shumë rëndësi, që Amerika të mund ta braktisë atë me lehtësi. Megjithëse SHBA-ja nuk ka nevojë për naftën saudite, në sajë të rezervave të saj të argjilës, ajo ka nevojë që Mbretëria të rregullojë prodhimin dhe në këtë mënyrë të stabilizojë tregjet. Kontraktuesit amerikanë të mbrojtjes janë të varur nga miliarda dollarët që Mbretëria shpenzon për pajisjet ushtarake. Bashkëpunimi i inteligjencës është vendimtar për të trazuar xhihadistët dhe për të penguar komplotet e tyre. Por, më e rëndësishmja, Arabia Saudite është bastioni kryesor arab kundër ekspansionizmit iranian. Mbretëria ka mbështetur forcat në Liban, Siri dhe Jemen për të përmbajtur makinacionet e Iranit. Çdo hap për të mbajtur sauditët përgjegjës për vdekjen e Khashoggit do të detyronte Shtetet e Bashkuara të merrnin përsipër përgjegjësi të vështira. Është një rol që Amerika ka kërkuar gjatë për ta shmangur. Kur Mbretëria e Bashkuar, mjeshtri dhe mbrojtësi kolonial i rajonit, vendosi se nuk mund të përballonte më shumë barrë të tilla financiare, krerët e SHBA-së përjashtuan marrjen e vendit të tyre. Politikëbërësit ishin përqendruar shumë te Vietnami për të shqyrtuar veprimet në një fushë tjetër. Në vend të kësaj, sekretari i shtetit, Henry Kissinger, krijoi një politikë me të cilën Irani dhe Arabia Saudite, mbështetur nga pajisjet e pakufizuara ushtarake amerikane, do të kontrollonin Gjirin. Ndërkohë që Irani ndërpreu rolin e tij pas Revolucionit Islamik të vitit 1979, sauditët ende veprojnë. Është një gjë e çuditshme të cilën Trump duket se ka filluar ta kuptojë. Edhe pse ai u zotua për "ndëshkim të ashpër" nëse sauditët me të vërtetë e vranë Khashoggim, ai nuk pranoi të anulojë kontratat ushtarake, duke u ankuar se çfarë do të thotë humbja e tyre për vendet e punës në Amerikë. Nuk janë vetëm kontraktorët e mbrojtjes të cilët do të luajnë për sauditët. Para se Khashoggi u bë tema e Uashingtonit, sauditët paguan dhjetë firma lobimi jo më pak se 759.000 dollarë në muaj për t'iu thurur atyre lavde në sallat e pushtetit të Amerikës. Por, ky mund të jetë shoku më i mirë i sauditëve, i cili do t'ua hedhë atyre një litar shpëtimi. Ndërsa Irani është bërë kërcënimi më i madh për Izraelin, shteti hebre ka krijuar një kauzë të përbashkët me sauditët. Ish sulmuesit e Arabisë Saudite, si Dore Gold, i besuar i Kryeministrit Binyamin Netanyahu, tani takohen me zyrtarët e mbretërisë. Pas grushtit ushtarak të vitit 2013 që rrëzoi qeverinë e zgjedhur në mënyrë demokratike të Egjiptit, udhëheqësit izraelitë iu kërkuan zyrtarëve të SHBA-së të mbështesnin gjeneralët egjiptianë. Ata kanë të ngjarë të bëjnë të njëjtën gjë edhe sot, nëse ndjenja antisaudite e SHBA-së rrezikon strategjinë e tyre në Iran. Marrëdhëniet SHBA-saudite kanë qenë një shkëmb dhe pengesat dhe skandalet e saj janë zhvilluar kryesisht larg syrit të publikut. Megjithatë, ato kanë duruar dhe lulëzuar. Këtë herë, gjithashtu, pas zhdukjes së Khashoggit, interesat e përbashkëta dhe varësia e ndërsjellë pothuajse me siguri do të mbizotërojnë mbi dëshirën për të mbajtur sauditët sipas standardeve që priten nga aleatët e tjerë të ngushtë të SHBA-së.
(Kosova Sot)
V rasja e supozuar e gazetarit disident nga Arabia Saudite, Jamal Khashoggi, i cili kohët e fundit jetonte në SHBA, në konsullatën saudite në Stamboll, ka ngjallur valë të forta të kritikave. Në Kongresin e SHBA-së, si demokratët, po ashtu edhe republikanët kanë premtuar që të ndalin shitjen e armëve Arabisë Saudite dhe vënien e sanksioneve, nëse dëshmohet se qeveria e këtij vendi e ka vrarë me të vërtetë Khashoggi. Por, nëse edhe të gjitha dëshmitë do të flasin për një vrasje të kryer nga shteti, zor se mund të pritet ndonjë përkeqësim i dukshëm i marrëdhënieve bilaterale. Arabia saudite thjesht ka një rol tepër të rëndësishëm për interesat e SHBA-së, saqë të lejohet që vdekja e një njeriu, të ndikojë në marrëdhëniet midis dy vendeve. Dhe, në kohën kur aleatët e rinj janë duke punuar me lobistët e vjetër për ta zvogëluar dëmin, nuk ka të ngjarë që ky episod të shkaktojë ndonjë gjë më shumë sesa një 'grindje midis dashnorëve'.
Kritika ndaj sauditëve Roli i veçantë i Arabisë Saudite në politikën e jashtme amerikane është një mësim që presidentët amerikanë e mësojnë vetëm me përvojë. Kur Bill Clinton mori Presidencën, këshilltarët e tij u përpoqën të distanconin administratën e re nga politikat e George H.W. Bushit. Ndër ndryshimet e kërkuara nga këshilltari kombëtar i sigurimit të Clintonit, Anthony Lake, ishte fundi i qasjes së lirë në Shtëpinë e Bardhë që ambasadori saudit Bandar bin Sultan gëzonte gjatë presidencave Reagan dhe Bush. Bandari duhej të trajtohej si çdo ambasador tjetër. Por Clinton shpejt u ngroh në sjelljet ndaj Bandarit dhe Bandari dhe oborri mbretëror do të bëheshin vendimtarë për politikat rajonale të Clintonit, duke filluar nga bisedimet e paqes arabo-izraelite dhe duke përfshirë Irakun. Në vitin 1993, kur Clinton kishte nevojë për një citat nga Kurani për ta bashkëngjitur atë me citatet nga Dhiata e Vjetër dhe e Re për një ceremoni që shënonte një marrëveshje izraelitopalestineze, ai iu drejtua ambasadorit saudit. Para se Donald Trump të merrte detyrën, ai shpesh kritikonte sauditët dhe kërcënoi të ndërpriste blerjet e naftës nga mbretëria, duke i vënë ata në grupin e atyre që kishin përfituar nga Amerika. Por pasi sauditët e përfituan me valle shpate dhe i dhanë atij çmimin më të lartë civil kur vizitoi mbretërinë në udhëtimin e tij të parë jashtë vendit si president i SHBA-së, ai ndryshoi mendimin e tij. As sulmet terroriste të 11 shtatorit të vitit 2001 nuk mund të dëmtojnë marrëdhëniet. Ndonëse udhëheqësi i al-Kaidës, Osama bin Laden, vetë një shtetas saudit, rekrutoi 15 nga 19 rrëmbyesit nga mbretëria, zyrtarët e lartë sauditë hodhën poshtë implikimet. Në një intervistë të nëntorit të vitit 2002, ministri i Brendshëm saudit e konsideroi thjesht "të pamundur" përpara se të përpiqej të përcillte fajin duke akuzuar hebrenjtë për "shfrytëzimin" e sulmeve dhe duke akuzuar shërbimet sekrete izraelite për marrëdhënie me organizatat terroriste.
Khashoggi u bë tema e Uashingtonit Amerikanët vluan, dhe u duk se aleanca e vështirë mes një demokracie laike dhe një teokracie sekrete, të betuar nga interesa të përbashkëta gjatë Luftës së Ftohtë, po zhytej në humnerën që ndante vlerat e tyre. Por, aleanca jo vetëm që mbijetoi; ajo u thellua. Bandar siguroi njohuri dhe këshilla kyçe derisa Presidenti George W. Bush planifikoi pushtimin e Irakut të vitit 2003. Sot, politikanët amerikanë po e përsërisin retorikën e tyre pas zhdukjes së Khashoggit. Turqit pretendojnë se kanë audio dhe video që zbulojnë vdekjen e tij dhe senatori Lindsey Graham paralajmëroi: "Nëse kjo vrasje ka ndodhur, çmimi do të jetë tepër i lartë për t'u paguar", ndërsa senatori Benjamin Cardin ka kërcënuar vendosjen e sanksioneve për zyrtarët e lartë sauditë. Por, Arabia Saudite ka shumë rëndësi, që Amerika të mund ta braktisë atë me lehtësi. Megjithëse SHBA-ja nuk ka nevojë për naftën saudite, në sajë të rezervave të saj të argjilës, ajo ka nevojë që Mbretëria të rregullojë prodhimin dhe në këtë mënyrë të stabilizojë tregjet. Kontraktuesit amerikanë të mbrojtjes janë të varur nga miliarda dollarët që Mbretëria shpenzon për pajisjet ushtarake. Bashkëpunimi i inteligjencës është vendimtar për të trazuar xhihadistët dhe për të penguar komplotet e tyre. Por, më e rëndësishmja, Arabia Saudite është bastioni kryesor arab kundër ekspansionizmit iranian. Mbretëria ka mbështetur forcat në Liban, Siri dhe Jemen për të përmbajtur makinacionet e Iranit. Çdo hap për të mbajtur sauditët përgjegjës për vdekjen e Khashoggit do të detyronte Shtetet e Bashkuara të merrnin përsipër përgjegjësi të vështira. Është një rol që Amerika ka kërkuar gjatë për ta shmangur. Kur Mbretëria e Bashkuar, mjeshtri dhe mbrojtësi kolonial i rajonit, vendosi se nuk mund të përballonte më shumë barrë të tilla financiare, krerët e SHBA-së përjashtuan marrjen e vendit të tyre. Politikëbërësit ishin përqendruar shumë te Vietnami për të shqyrtuar veprimet në një fushë tjetër. Në vend të kësaj, sekretari i shtetit, Henry Kissinger, krijoi një politikë me të cilën Irani dhe Arabia Saudite, mbështetur nga pajisjet e pakufizuara ushtarake amerikane, do të kontrollonin Gjirin. Ndërkohë që Irani ndërpreu rolin e tij pas Revolucionit Islamik të vitit 1979, sauditët ende veprojnë. Është një gjë e çuditshme të cilën Trump duket se ka filluar ta kuptojë. Edhe pse ai u zotua për "ndëshkim të ashpër" nëse sauditët me të vërtetë e vranë Khashoggim, ai nuk pranoi të anulojë kontratat ushtarake, duke u ankuar se çfarë do të thotë humbja e tyre për vendet e punës në Amerikë. Nuk janë vetëm kontraktorët e mbrojtjes të cilët do të luajnë për sauditët. Para se Khashoggi u bë tema e Uashingtonit, sauditët paguan dhjetë firma lobimi jo më pak se 759.000 dollarë në muaj për t'iu thurur atyre lavde në sallat e pushtetit të Amerikës. Por, ky mund të jetë shoku më i mirë i sauditëve, i cili do t'ua hedhë atyre një litar shpëtimi. Ndërsa Irani është bërë kërcënimi më i madh për Izraelin, shteti hebre ka krijuar një kauzë të përbashkët me sauditët. Ish sulmuesit e Arabisë Saudite, si Dore Gold, i besuar i Kryeministrit Binyamin Netanyahu, tani takohen me zyrtarët e mbretërisë. Pas grushtit ushtarak të vitit 2013 që rrëzoi qeverinë e zgjedhur në mënyrë demokratike të Egjiptit, udhëheqësit izraelitë iu kërkuan zyrtarëve të SHBA-së të mbështesnin gjeneralët egjiptianë. Ata kanë të ngjarë të bëjnë të njëjtën gjë edhe sot, nëse ndjenja antisaudite e SHBA-së rrezikon strategjinë e tyre në Iran. Marrëdhëniet SHBA-saudite kanë qenë një shkëmb dhe pengesat dhe skandalet e saj janë zhvilluar kryesisht larg syrit të publikut. Megjithatë, ato kanë duruar dhe lulëzuar. Këtë herë, gjithashtu, pas zhdukjes së Khashoggit, interesat e përbashkëta dhe varësia e ndërsjellë pothuajse me siguri do të mbizotërojnë mbi dëshirën për të mbajtur sauditët sipas standardeve që priten nga aleatët e tjerë të ngushtë të SHBA-së.
(Kosova Sot)
