Politikat e konfrontimit, nga Brazili deri te Bosnja
Shkruan: John Lloyd
Presidenti i ardhshëm i Brazilit, gjigantit të Amerikës Latine, është më se e sigurt se do të jetë ish-kapiten i ushtrisë Jair Bolsonaro - i cili ishte relativisht i panjohur, edhe në vendin e tij, vetëm disa muaj më parë, por që tani ka një profil publik shumë të madh të gjithë botën. Në moshën 63 vjeçe, ai ka kaluar vite në jetën publike, duke lënë një shenjë - por jo një të madhe - si një njeri i së djathtës ekstreme, i gatshëm me fyerje për gratë që e kundërshtojnë atë, i neveritur nga homoseksualizmi, miratues i diktaturës ushtarake që vrau dhe torturoi të majtët midis viteve 1964 dhe 1985. Në raundin e parë të zgjedhjeve presidenciale më parë këtë javë ky njeri i panjohur pothuajse fitoi përfundimisht, me 46 për qind të votave (në krahasim me 29 për qind të siguruar nga Fernando Haddad, një ministër në qeverinë e Partisë së Punëtorëve që kishte qeverisur Brazilin për 13 vjet dhe koha e të cilës tani duket të ketë mbaruar.
Dodik është një kërcënim për balancën delikate Në pjesën tjetër të botës, në Bosnje dhe Hercegovinë, me 3.5 milion banorë, vetëm sa e 60-ta pjesë e 211 milionë banorëve të të Brazilit, një politikan tjetër shumë nacionalist, Milorad Dodik, fitoi zgjedhjet këtë javë në presidencën e përbërë nga tre persona, që ka qeverisur shtetin e vogël që nga Marrëveshja e Dejtonit e vitit 1995, e cila përfundoi luftën trevjeçare. Dodik është një kërcënim për balancën delikate dhe tani të pasigurt të pushteteve në këtë pjesë të ish-Jugosllavisë - të vogël, por me potencial për t'i sjellë në jetë armiqësitë që ishin shtypur. Nga ana e tij, Bolsonaro së shpejti do të ketë fuqinë, dhe ndoshta prirjen, për të ringjallur ndarjet e tmerrshme të së kaluarës dhe për të detyruar një shtet të madh për t'u kthyer brenda, për t'u konsumuar përsëri me armiqësi dhe frikë që dukej se i kishte lënë pas. Këta janë njerëz shumë të ndryshëm, në shoqëri mjaft të ndryshme. Ajo që i bashkon ata, përtej fitoreve të tyre në këtë javë, është se ata i përgjigjen dhe amplifikojnë rrahjen e një daulleje në rritje e sipër në të gjithë globin. Ajo rreh një ritëm imperativ të "ne së pari": ne kombi; ne grupi etnik; ne njerëzit që janë viktima dhe jo përfitues, të globalizimit; ne që kërkojmë zgjidhje të thjeshta dhe jo debate të pafundme, të cilët janë të gatshëm ta tregtojnë atë për rend, dhe një dorë të fortë. Në Brazil në dekadën e parë të shekullit të ri, Luis Inacio Lula da Silva (Lula), një radikal socialist nga klasa punëtore, ndoqi kursin miqësor të tregut të qeverisë së mëparshme kur mori pushtetin në vitin 2003. Në tetë vitet e tij si president ai drejtoi Brazilin drejt divizionit të parë të botës. Vendi ishte demokratik, me programe ambicioze kundër varfërisë, por me politikat ekonomike të miratuara nga FMN-ja, një shtet përparimi i të cilit në ekonomi dhe në respektin e përgjithshëm të elitave botërore lejoi që Lula të luante një rol në skenën botërore, sidomos në ndërmjetësimin te mosmarrëveshjet në Amerikën Latine. Lula është tani në burg, duke mbajtur një dënim 12- vjeçar burg për korrupsion. Shumë nga mbështetësit e tij, në vend dhe jashtë, besojnë se ai është i pafajshëm - dhe ai u përpoq të bënte një rikthim në zgjedhjet presidenciale të këtij muaji - por një gjykatë braziliane vendosi që ai nuk mund të garonte. Haddadi do të marrë disa vota nga mbështetësit e Ciro Gomes, një politikan 60-vjeçar centrist i cili doli i treti me 12 për qind të votave. Megjithatë, sigurimi i 20 përqindëshit që ai ka nevojë për të arritur presidencën, kundrejt nevojave katër për qind të Bolsonaros, ka gjasa që të rritet shumë. Do të jetë më shumë, pasi reputacioni i Haddadit nuk është ai i një udhëheqësi të fortë, në një vend që duket i gatshëm të zgjedhë një të tillë. Bolsonaro ka ngjallur krahasime me presidentin Donald Trump dhe me presidentin Rodrigo Duterte të Filipineve - krahasime që janë, brenda kufijve, ndriçues. Duterte arriti deri te një masë e madhe njerëzish që ishin ndjerë të shpërfillur, madje të përçmuar nga liberalët në pushtet - dhe që ishin në mëshirën e bandave të drogës, si dhe politikanëve dhe policisë së korruptuar. Mizoria e tij në inkurajimin e policisë për t'u ballafaquar dhe për të vrarë gangsterët, për të zvogëluar ose injoruar të drejtat e njeriut dhe për të heshtur mediat e pavarura janë pranuar nga shumica, si çmimi i sigurisë më të madhe. Bolsonaro ka gjasa të imitojë disa nga këto. Mbështetja e tij vjen nga një brez i gjerë brazilianësh, me përkrahje nga klasat e mesme dhe të sipërme, të cilat i kundërshtuan përpjekjet e Lulas për të ndihmuar të varfrit, si dhe disa nga të varfrit që janë viktima të bandave të vendit dhe të zotëve të drogës. Më i dëmshëm për Partinë e Punëtorëve, më i dobishëm për Bolsonarin, një hetim i madh mbi korrupsionin - i njohur si Operacioni 'Car Wash' - zbuloi gjatë viteve të kaluara korrupsionin në çdo parti, duke përfshirë edhe Partinë Punëtore në pushtet. Të dy Lula dhe pasardhësi i tij Dilma Rousseff, ishin të implikuar. Rousseff u pezullua dhe u largua nga detyra, dhe Lula u dërgua në burg. Bolsonaro, pa asnjë post të mëparshëm, nuk ballafaqohet me akuza për korrupsion.
Marrëdhënia e ngushtë me presidentin rus Vladimir Putin Një i krishterë katolik, Bolsonaro ende ka mbështetjen e Edir Macedo, pastorit ungjillor - të njohur si peshkop - i cili themeloi dhe drejton Kishën Universale të Mbretërisë së Perëndisë, një pentekostalist ungjillor i prosperitetit. Kisha e Macedo-s e ka bërë atë miliarder, por edhe subjekt të shumë hetimeve penale. Për miliona njerëz, megjithatë, ai ofron rehati dhe frymëzim. Me një mbështetje të tillë, është e vështirë të shihet se si Bolsonaro do të humbasë. Sfida e tij do të jetë të qeverisë brenda ligjit dhe të shmangë vështirësitë e normave demokratike deri te pika kritike. Të kthehemi te Evropa Qendrore, që nga viti 2006, Dodik ka drejtuar pjesën serbe të shtetit, Republika Srpska. Një kroat dhe një mysliman boshnjak përfaqësojnë dy grupet kryesore etnike në federatën kroatemyslimane. Dodik është i gatshëm të ndajë vendin, në mënyrë që serbët të mos kërkohen të bashkëpunojnë me myslimanët dhe kroatët, me të cilët ishin armiq gjatë luftës, në të cilën vdiqën 100,000 njerëz. Ai gëzon një marrëdhënie të ngushtë me presidentin rus Vladimir Putin dhe është thellësisht kundër NATO-s dhe Bashkimit Evropian. Fitorja e tij nxit frikën se kompromisi i përpunuar, i cili ka mbajtur paqen në Bosnjë për 23 vjet, tani do të shpërbëhet dhe urrejtjet, të shtypura, por jo të çrrënjosura, përsëri do të shpërthejnë në konflikt. Në ekonominë udhëheqëse të Amerikës Latine dhe në një pjesë të skajshme të Evropës, një njeri është zgjedhur dhe një tjetër, pa dyshim, do të zgjidhet, ku asnjëri nga ta nuk ka interesim për kompromis, por vetëm për konfrontim. Duke i quajtur liberalët dhe paqebërësit si të paefektshëm, duke nxitur mbështetjen popullore për të këqijat e vjetra, reale ose imagjinare, duke e vënë pjesën e tyre të popullit në rend të parë, të fundit dhe të vetëm, nënkupton se zgjedhjet e kësaj jave janë një lajm i keq për një botë të tendosur
(Kosova Sot)
Presidenti i ardhshëm i Brazilit, gjigantit të Amerikës Latine, është më se e sigurt se do të jetë ish-kapiten i ushtrisë Jair Bolsonaro - i cili ishte relativisht i panjohur, edhe në vendin e tij, vetëm disa muaj më parë, por që tani ka një profil publik shumë të madh të gjithë botën. Në moshën 63 vjeçe, ai ka kaluar vite në jetën publike, duke lënë një shenjë - por jo një të madhe - si një njeri i së djathtës ekstreme, i gatshëm me fyerje për gratë që e kundërshtojnë atë, i neveritur nga homoseksualizmi, miratues i diktaturës ushtarake që vrau dhe torturoi të majtët midis viteve 1964 dhe 1985. Në raundin e parë të zgjedhjeve presidenciale më parë këtë javë ky njeri i panjohur pothuajse fitoi përfundimisht, me 46 për qind të votave (në krahasim me 29 për qind të siguruar nga Fernando Haddad, një ministër në qeverinë e Partisë së Punëtorëve që kishte qeverisur Brazilin për 13 vjet dhe koha e të cilës tani duket të ketë mbaruar.
Dodik është një kërcënim për balancën delikate Në pjesën tjetër të botës, në Bosnje dhe Hercegovinë, me 3.5 milion banorë, vetëm sa e 60-ta pjesë e 211 milionë banorëve të të Brazilit, një politikan tjetër shumë nacionalist, Milorad Dodik, fitoi zgjedhjet këtë javë në presidencën e përbërë nga tre persona, që ka qeverisur shtetin e vogël që nga Marrëveshja e Dejtonit e vitit 1995, e cila përfundoi luftën trevjeçare. Dodik është një kërcënim për balancën delikate dhe tani të pasigurt të pushteteve në këtë pjesë të ish-Jugosllavisë - të vogël, por me potencial për t'i sjellë në jetë armiqësitë që ishin shtypur. Nga ana e tij, Bolsonaro së shpejti do të ketë fuqinë, dhe ndoshta prirjen, për të ringjallur ndarjet e tmerrshme të së kaluarës dhe për të detyruar një shtet të madh për t'u kthyer brenda, për t'u konsumuar përsëri me armiqësi dhe frikë që dukej se i kishte lënë pas. Këta janë njerëz shumë të ndryshëm, në shoqëri mjaft të ndryshme. Ajo që i bashkon ata, përtej fitoreve të tyre në këtë javë, është se ata i përgjigjen dhe amplifikojnë rrahjen e një daulleje në rritje e sipër në të gjithë globin. Ajo rreh një ritëm imperativ të "ne së pari": ne kombi; ne grupi etnik; ne njerëzit që janë viktima dhe jo përfitues, të globalizimit; ne që kërkojmë zgjidhje të thjeshta dhe jo debate të pafundme, të cilët janë të gatshëm ta tregtojnë atë për rend, dhe një dorë të fortë. Në Brazil në dekadën e parë të shekullit të ri, Luis Inacio Lula da Silva (Lula), një radikal socialist nga klasa punëtore, ndoqi kursin miqësor të tregut të qeverisë së mëparshme kur mori pushtetin në vitin 2003. Në tetë vitet e tij si president ai drejtoi Brazilin drejt divizionit të parë të botës. Vendi ishte demokratik, me programe ambicioze kundër varfërisë, por me politikat ekonomike të miratuara nga FMN-ja, një shtet përparimi i të cilit në ekonomi dhe në respektin e përgjithshëm të elitave botërore lejoi që Lula të luante një rol në skenën botërore, sidomos në ndërmjetësimin te mosmarrëveshjet në Amerikën Latine. Lula është tani në burg, duke mbajtur një dënim 12- vjeçar burg për korrupsion. Shumë nga mbështetësit e tij, në vend dhe jashtë, besojnë se ai është i pafajshëm - dhe ai u përpoq të bënte një rikthim në zgjedhjet presidenciale të këtij muaji - por një gjykatë braziliane vendosi që ai nuk mund të garonte. Haddadi do të marrë disa vota nga mbështetësit e Ciro Gomes, një politikan 60-vjeçar centrist i cili doli i treti me 12 për qind të votave. Megjithatë, sigurimi i 20 përqindëshit që ai ka nevojë për të arritur presidencën, kundrejt nevojave katër për qind të Bolsonaros, ka gjasa që të rritet shumë. Do të jetë më shumë, pasi reputacioni i Haddadit nuk është ai i një udhëheqësi të fortë, në një vend që duket i gatshëm të zgjedhë një të tillë. Bolsonaro ka ngjallur krahasime me presidentin Donald Trump dhe me presidentin Rodrigo Duterte të Filipineve - krahasime që janë, brenda kufijve, ndriçues. Duterte arriti deri te një masë e madhe njerëzish që ishin ndjerë të shpërfillur, madje të përçmuar nga liberalët në pushtet - dhe që ishin në mëshirën e bandave të drogës, si dhe politikanëve dhe policisë së korruptuar. Mizoria e tij në inkurajimin e policisë për t'u ballafaquar dhe për të vrarë gangsterët, për të zvogëluar ose injoruar të drejtat e njeriut dhe për të heshtur mediat e pavarura janë pranuar nga shumica, si çmimi i sigurisë më të madhe. Bolsonaro ka gjasa të imitojë disa nga këto. Mbështetja e tij vjen nga një brez i gjerë brazilianësh, me përkrahje nga klasat e mesme dhe të sipërme, të cilat i kundërshtuan përpjekjet e Lulas për të ndihmuar të varfrit, si dhe disa nga të varfrit që janë viktima të bandave të vendit dhe të zotëve të drogës. Më i dëmshëm për Partinë e Punëtorëve, më i dobishëm për Bolsonarin, një hetim i madh mbi korrupsionin - i njohur si Operacioni 'Car Wash' - zbuloi gjatë viteve të kaluara korrupsionin në çdo parti, duke përfshirë edhe Partinë Punëtore në pushtet. Të dy Lula dhe pasardhësi i tij Dilma Rousseff, ishin të implikuar. Rousseff u pezullua dhe u largua nga detyra, dhe Lula u dërgua në burg. Bolsonaro, pa asnjë post të mëparshëm, nuk ballafaqohet me akuza për korrupsion.
Marrëdhënia e ngushtë me presidentin rus Vladimir Putin Një i krishterë katolik, Bolsonaro ende ka mbështetjen e Edir Macedo, pastorit ungjillor - të njohur si peshkop - i cili themeloi dhe drejton Kishën Universale të Mbretërisë së Perëndisë, një pentekostalist ungjillor i prosperitetit. Kisha e Macedo-s e ka bërë atë miliarder, por edhe subjekt të shumë hetimeve penale. Për miliona njerëz, megjithatë, ai ofron rehati dhe frymëzim. Me një mbështetje të tillë, është e vështirë të shihet se si Bolsonaro do të humbasë. Sfida e tij do të jetë të qeverisë brenda ligjit dhe të shmangë vështirësitë e normave demokratike deri te pika kritike. Të kthehemi te Evropa Qendrore, që nga viti 2006, Dodik ka drejtuar pjesën serbe të shtetit, Republika Srpska. Një kroat dhe një mysliman boshnjak përfaqësojnë dy grupet kryesore etnike në federatën kroatemyslimane. Dodik është i gatshëm të ndajë vendin, në mënyrë që serbët të mos kërkohen të bashkëpunojnë me myslimanët dhe kroatët, me të cilët ishin armiq gjatë luftës, në të cilën vdiqën 100,000 njerëz. Ai gëzon një marrëdhënie të ngushtë me presidentin rus Vladimir Putin dhe është thellësisht kundër NATO-s dhe Bashkimit Evropian. Fitorja e tij nxit frikën se kompromisi i përpunuar, i cili ka mbajtur paqen në Bosnjë për 23 vjet, tani do të shpërbëhet dhe urrejtjet, të shtypura, por jo të çrrënjosura, përsëri do të shpërthejnë në konflikt. Në ekonominë udhëheqëse të Amerikës Latine dhe në një pjesë të skajshme të Evropës, një njeri është zgjedhur dhe një tjetër, pa dyshim, do të zgjidhet, ku asnjëri nga ta nuk ka interesim për kompromis, por vetëm për konfrontim. Duke i quajtur liberalët dhe paqebërësit si të paefektshëm, duke nxitur mbështetjen popullore për të këqijat e vjetra, reale ose imagjinare, duke e vënë pjesën e tyre të popullit në rend të parë, të fundit dhe të vetëm, nënkupton se zgjedhjet e kësaj jave janë një lajm i keq për një botë të tendosur
(Kosova Sot)
