Çfarë është AI, si funksionon dhe për çfarë mund të përdoret?

Teknologjia e inteligjencës artificiale (AI) po zhvillohet me shpejtësi të madhe, duke transformuar shumë aspekte të jetës moderne.

Duket se ka njoftime të reja pothuajse çdo ditë, me lojtarë të mëdhenj si Meta, Google dhe krijuesi i ChatGPT OpenAI që konkurrojnë për të marrë një avantazh me klientët.

Megjithatë, disa ekspertë kanë frikë se mund të përdoret për qëllime keqdashëse.

Çfarë është AI dhe si funksionon?

AI lejon kompjuterët të mësojnë dhe të zgjidhin problemet pothuajse si një person.

Sistemet e AI janë trajnuar për sasi të mëdha informacioni dhe mësojnë të identifikojnë modelet në të, në mënyrë që të kryejnë detyra të tilla si biseda e ngjashme me njeriun, ose parashikimi i një produkti që një blerës në internet mund të blejë.

Teknologjia qëndron prapa asistentëve virtualë të kontrolluar me zë, Siri dhe Alexa, dhe ndihmon Facebook dhe X – të njohur më parë si Twitter – të vendosin se cilat postime në media sociale t’u shfaqen përdoruesve.

Inteligjenca artificiale i lejon Amazon të analizojë zakonet e blerjes së klientëve për të rekomanduar blerjet e ardhshme – dhe firma gjithashtu përdor teknologjinë për të ‘goditur’ komentet e rreme.

Cilat janë programet e AI si ChatGPT dhe Midjourney?

ChatGPT dhe Midjourney janë shembuj të asaj që quhet AI “gjeneruese”.

Këto programe mësojnë nga sasi të mëdha të dhënash, të tilla si teksti dhe imazhet në internet, për të gjeneruar përmbajtje të re që duket sikur është krijuar nga një njeri.

Të ashtuquajturat chatbots – si ChatGPT – mund të kenë biseda me tekst.

Programe të tjera të AI si Midjourney mund të krijojnë imazhe nga udhëzime të thjeshta tekstuale.

Inteligjenca artificiale gjeneruese gjithashtu mund të bëjë video dhe madje të prodhojë muzikë në stilin e muzikantëve të famshëm.

Por këto programe ndonjëherë gjenerojnë përgjigje dhe imazhe të pasakta dhe mund të riprodhojnë paragjykimet e përfshira në materialin e tyre burimor, të tilla si seksizmi ose racizmi.

Shumë artistë, shkrimtarë dhe interpretues kanë paralajmëruar se AI të tilla lejojnë të tjerët të shfrytëzojnë dhe imitojnë pa pagesë punën e tyre.

Njerëzit më të fundit që kanë shtuar emrat e tyre në këto thirrje përfshijnë Billie Eilish dhe Nicki Minaj, të cilat janë në mesin e 200 artistëve që bëjnë thirrje për ndalimin e përdorimit “grabitqar” të AI në industrinë e muzikës.

Pse kritikët kanë frikë se AI mund të jetë e rrezikshme?

Shumë ekspertë janë të befasuar nga sa shpejt është zhvilluar AI dhe kanë frikë se rritja e shpejtë e saj mund të jetë e rrezikshme. Disa madje kanë thënë se kërkimi i AI duhet të ndalet.

Në vitin 2023, qeveria e Mbretërisë së Bashkuar publikoi një raport që thoshte se AI së shpejti mund të ndihmonte hakerët për të nisur sulme kibernetike ose për të ndihmuar terroristët të planifikojnë sulme kimike.

Disa ekspertë madje shqetësohen se në të ardhmen, AI super inteligjente mund t’i zhdukin njerëzit. Në maj, paralajmërimi i Qendrës për Sigurinë e AI me seli në SHBA për këtë kërcënim u mbështet nga dhjetëra specialistë kryesorë të teknologjisë.

Frika të ngjashme ndajnë edhe dy nga tre shkencëtarët e njohur si kumbarët e AI për kërkimet e tyre pioniere, Geoffrey Hinton dhe Yoshua Bengio. Por tjetri – Yann LeCun – e hodhi poshtë idenë se një AI super-inteligjente mund të pushtonte botën.

Shefja e teknologjisë së BE-së, Margrethe Vestager, i tha më parë BBC-së se potenciali i AI për të përforcuar paragjykimet ose diskriminimin ishte një shqetësim më i ngutshëm sesa frika futuriste në lidhje me marrjen e AI.

Në veçanti, ajo shqetësohet për rolin që mund të luajë AI në marrjen e vendimeve që ndikojnë në jetesën e njerëzve, siç janë aplikimet për kredi.

Në mars, një shofer me ngjyrë i Uber Eats mori një pagesë pasi kontrollet “racore diskriminuese” të njohjes së fytyrës e penguan atë të përdorte aplikacionin dhe përfundimisht hoqën llogarinë e tij. Të tjerë kanë kritikuar ndikimin mjedisor të AI.

Sistemet e fuqishme të inteligjencës artificiale përdorin shumë energji elektrike: deri në vitin 2027, një studiues sugjeron që kolektivisht, ato mund të konsumojnë çdo vit aq sa një vend i vogël si Holanda.

Cilat rregulla janë vendosur për të qeverisur AI?

SHBA dhe Britania e Madhe kanë nënshkruar një marrëveshje historike për të punuar së bashku në testimin e sigurisë së formave të tilla të avancuara të AI – marrëveshja e parë dypalëshe e këtij lloji.

Presidenti i SHBA, Joe Biden, ka njoftuar gjithashtu masa për t’u marrë me një sërë problemesh që mund të shkaktojë AI.

Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar më parë përjashtoi mundësinë e krijimit të një mbikëqyrësi të dedikuar të AI.

Por kryeministri Rishi Sunak dëshiron që Mbretëria e Bashkuar të jetë lider në sigurinë e AI dhe vendi priti samitin e parë global mbi sigurinë e AI në 2023.

Njëzet e tetë vende në samit – përfshirë Mbretërinë e Bashkuar, SHBA, Bashkimin Evropian dhe Kinën – nënshkruan një deklaratë për të ardhmen e AI.

Kjo pranon rreziqet që AI-të e avancuara mund të keqpërdoren – për shembull për të përhapur dezinformata – por se ato mund të jenë gjithashtu një forcë për të mirë.

Nënshkruesit vendosën të punojnë së bashku për të siguruar që AI është i besueshëm dhe i sigurt.

Në BE, Akti i Inteligjencës Artificiale, kur të bëhet ligj, do të vendosë kontrolle të rrepta mbi sistemet me rrezik të lartë.

Cilat punë janë në rrezik për shkak të AI?

Një raport nga banka e investimeve Goldman Sachs sugjeroi që AI mund të zëvendësojë ekuivalentin e 300 milionë vendeve të punës me orar të plotë në të gjithë globin.

Arriti në përfundimin se shumë role administrative, ligjore, arkitekturore dhe menaxheriale mund të prekeshin. Por ai gjithashtu tha se AI mund të rrisë ekonominë globale me 7 për qind.

Instituti i Kërkimit të Politikave Publike (IPPR) vlerëson se deri në tetë milionë punëtorë në Mbretërinë e Bashkuar mund të rrezikohen të humbin punën e tyre ndërsa teknologjia zhvillohet.

Por teknologjia është përdorur gjithashtu për të mbështetur punëtorët, si për të ndihmuar mjekët të zbulojnë kancerin e gjirit dhe zhvillimin e antibiotikëve të rinj.

(Kosova Sot Online)