Ndërtimi i popullit, populizmi dhe demokracia

Shkruan: Mr.Ali Hertica

Laclau është përpjekur të shtojë elemente të reja në teorinë politike bazuar në konceptin e populizmit. Për të, interpretimi i majtë i populizmit ishte krejtësisht i ndryshëm nga demagogjia populiste e djathtë. Në veprën e tij Për arsyen populiste (2005) ai përpiqet të formulojë përgjigje për (1) pyetjen filozofike për thelbin e politikës, përkatësisht hegjemonisë; (2) çështja morale se çfarë duhet të çojë politika, përkatësisht demokracia radikale; (3) çështja strategjike se si të realizohet kjo në praktikë, përkatësisht populizmi.

Pikëpamja e Laclau mbi populizmin devijon nga shpjegimet kryesore. Populizmi dhe politika janë sinonim i tij. Populizmi i përket logjikës politike. Në këtë aspekt, dallimi i Laclau me logjikën sociale kërkon njëfarë shpjegimi. Logjika sociale ka të bëjë me rendin shoqëror të vendosur. Përbërësit e këtij rendi ndodhen brenda kornizës simbolike që ne e quajmë shoqëri. Logjika sociale ka të bëjë me ndjekjen e rregullave që vendosin se çfarë e zë vendin e saj në atë kornizë simbolike. Është në thelb një logjikë e përfshirjes, homogjenitetit dhe përmasave fikse. Në terminologjinë e Laclaut kjo është logjika e dallimit. Në një kuadër kaq të qëndrueshëm institucional, politika mund të reduktohet në menaxhim administrativ. Nga ana tjetër, logjika politike sillet rreth institucionit të shoqërisë. Kjo logjikë e merr fuqinë e saj nga heterogjeniteti, nga përjashtimi, nga kërkesat që sfidojnë një rend të vendosur. Ajo lidhet me ndërtimin e koalicionit drejt ndryshimeve shoqërore. Është logjika e ekuivalencës. Minimi i një rendi ekzistues mund të shkojë në çdo mënyrë. Ose një shoqëri mund t'i çlirojë kërkesat demokratike nga karakteri i tyre subversiv duke i përvetësuar ato. Zhvillimi i shtetit social është një shembull i kësaj. Ose këto kërkesa nuk plotësohen dhe ndërlidhen si kërkesa popullore. Më pas lind një këputje në shoqëri që na vë përballë tyre, e cila i hap rrugën një rendi alternativ.

Koincidenca e politikës dhe populizmit do të thotë se populizmi nuk është përjashtim, por normë. Populizmi nuk është atëherë një ideologji apo lëvizje e grupeve që bëhen populiste, por një proces në të cilin njerëzit, liderët e tyre dhe armiqtë e tyre ndërtohen në mënyrë diskursive. Në fund të fundit, populizmi nuk është një kërcënim për demokracinë, por kushti i saj për mundësinë. Megjithatë, karakteristikat e këtij populizmi janë të vështira për t'u pajtuar me regjimin liberal-demokratik që Laclau fillimisht synonte ta thellonte.

Laclau është themeluesi i Shkollës Essex të Analizës së Diskursit. Ky kuadër i detyrohet “kthesës gjuhësore” në filozofinë perëndimore të shekullit të njëzetë. Këtu vëmendja zhvendoset nga çështja e së vërtetës së realitetit në mënyrën se si ai fiton kuptim përmes gjuhës. Ai ndërtohet në mënyrë diskursive, pasi nuk mund të paraqitet “jashtë kushteve diskursive të paraqitjes” (Hss, 108). Prandaj Laclau refuzon çdo formë të të menduarit esencialist. Nuk janë domosdoshmërisht parime të paracaktuara – si natyra njerëzore, Zoti, Arsyeja apo një klasë e destinuar për revolucion – që drejtojnë realitetin, por ndërveprimet e rastësishme dhe llogaritjet strategjike të forcave shoqërore që negociojnë vazhdimisht kuptimin dhe qëllimet e shoqërisë. Tani, pa një pikë ankorimi, i gjithë kuptimi është i përkohshëm në natyrë. Kjo e bën shoqërinë të shfaqet si një sistem kuptimor i karakterizuar nga kontradikta të papajtueshme dhe asnjëherë i mbyllur plotësisht.Kështu, politika moderne bëhet marrja e vendimeve në një terren të pavendosur: politika hegjemoniste. Laclau nuk fokusohet në mënyrën e prodhimit, por në hegjemoninë. Gramsci, i cili e kuptoi se lufta sociale është e kushtëzuar dhe se një projekt hegjemonik kërkon një konvergjencë të interesave të ndryshme, e vendos atë në rrugën e tij. Laclau zhvillon pikëpamjen e tij mbi hegjemoninë brenda debatit bashkëkohor që rrethon çështjen e vjetër filozofike të marrëdhënies midis të përgjithshmes dhe të veçantës, midis unitetit dhe ndarjes, midis vlerave abstrakte universale dhe fragmentimit konkret shoqëror dhe kulturor . Habermas gjithashtu përpiqet të mendojë për këtë marrëdhënie, për shembull në kritikën e tij ndaj kontekstualizmit të Lyotard-it (Mendimi post-metafizik, . Kjo e fundit e sheh shoqërinë të shkërmoqet në një mori partish të papajtueshme, secila me lojën e vet gjuhësore. Habermas ende përpiqet të shpëtojë një konsensus në unitetin e arsyes komunikuese. Laclau i refuzon të dyja pozicionet duke ripërcaktuar marrëdhënien midis universales dhe të veçantës në termat e hegjemonisë: as "parokializëm relativist" as "universalizëm gjithëpërcaktues", por "universalizëm relativ" . Universalja është e pranishme në të veçantën si ajo që i mungon, si mungesë konstituive e së veçantës

Shkrimet në këtë rubrikë nuk shprehin qëndrimet e gazetës "Kosova Sot Online".